1. Đặt vấn đề
Biến đổi khí hậu đang là một trong những vấn đề toàn cầu cấp bách và có ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường, kinh tế và đời sống con người. Các biến động về khí hậu, như hiện tượng nóng lên toàn cầu, tăng trưởng mực nước biển, các cơn bão, lũ lụt và hạn hán nghiêm trọng, đã và đang gây ra nhiều thiệt hại cho các quốc gia trên thế giới. Những tác động này không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống mà còn đe dọa đến sự phát triển bền vững của các nền kinh tế. Trước thách thức này, các quốc gia đều đã nhận thức rõ về sự cần thiết phải đưa ra các chiến lược và chính sách quốc gia để đối phó với biến đổi khí hậu.

Việt Nam, với đặc thù là một quốc gia có nhiều vùng ven biển, đồng bằng thấp và nhiều khu vực dễ bị tổn thương trước thiên tai, đang đối mặt với những nguy cơ lớn từ biến đổi khí hậu. Các hiện tượng như mực nước biển dâng cao, bão lũ ngày càng khốc liệt và biến đổi thời tiết không lường trước được đang ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, sinh kế và đời sống của người dân. Đồng thời, các quốc gia phát triển cũng đang tích cực triển khai các chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, với những sáng kiến về phát triển năng lượng sạch, giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với thiên tai. Những kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng và thực hiện chính sách về biến đổi khí hậu là nguồn tài liệu quý giá để Việt Nam tham khảo trong quá trình xây dựng chiến lược và chính sách ứng phó, góp phần giảm thiểu rủi ro và thúc đẩy sự phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng trở nên phức tạp và nghiêm trọng hơn.

2. Kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn mới
2.1. Liên minh châu Âu (EU) tập trung công nghệ sạch và năng lượng tái tạo
Liên minh châu Âu (EU) đã thực hiện nhiều chính sách mạnh mẽ và toàn diện để đối phó với biến đổi khí hậu, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững. Một trong những sáng kiến đáng chú ý của EU là chiến lược "Nền kinh tế xanh", một phần trong Chương trình "Green Deal" nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và thúc đẩy việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Kể từ khi Liên minh châu Âu thông qua Hiệp định Paris, các quốc gia thành viên đã cam kết giảm 40% phát thải khí nhà kính vào năm 2030 và đạt mức không phát thải vào năm 2050.

EU không chỉ tập trung vào các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính mà còn chú trọng đến sự phát triển công nghệ sạch, tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo và áp dụng các công cụ tài chính như quỹ hỗ trợ khí hậu. Trong đó, việc thúc đẩy năng lượng mặt trời, gió và sinh khối là những lĩnh vực trọng điểm. Các quốc gia thành viên EU cũng đã thiết lập các chương trình đào tạo cho lực lượng lao động để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế xanh và cung cấp hỗ trợ tài chính cho các dự án chuyển đổi năng lượng. Chính sách này không chỉ giúp EU giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn tạo ra nhiều cơ hội kinh tế mới.

2.2. Nhật Bản đẩy mạnh chính sách thích ứng và phát triển cơ sở hạ tầng bền vững
Nhật Bản là quốc gia có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, không chỉ thông qua các chính sách giảm phát thải mà còn thông qua phát triển các giải pháp thích ứng. Sau các trận động đất và sóng thần năm 2011, Nhật Bản đã chuyển mình mạnh mẽ về năng lượng và ứng phó với thiên tai. Chính phủ Nhật Bản đã triển khai các chương trình, như xây dựng cơ sở hạ tầng bền vững, cải thiện hệ thống dự báo thiên tai và tăng cường khả năng chống chịu của các cộng đồng trước các thảm họa.

Một phần quan trọng trong chính sách của Nhật Bản là việc khuyến khích sử dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo và giảm phát thải. Các chương trình hỗ trợ nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực năng lượng sạch đã giúp Nhật Bản trở thành một trong những quốc gia tiên phong trong việc áp dụng công nghệ năng lượng mặt trời và điện gió. Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng chú trọng đến việc phát triển các hệ thống điện thông minh để tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng và giảm thiểu thất thoát năng lượng.

2.3. Trung Quốc khuyến khích đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ mới
Trung Quốc, với tư cách là quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới, đã bắt đầu thực hiện một loạt các biện pháp để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Chính phủ Trung Quốc đã cam kết giảm phát thải CO2 trên mỗi đơn vị GDP, đồng thời phát triển các năng lượng tái tạo như điện mặt trời và gió. Trung Quốc là quốc gia dẫn đầu trong việc đầu tư vào các công nghệ năng lượng sạch, đặc biệt là năng lượng mặt trời, và đã xây dựng các cơ sở sản xuất điện mặt trời lớn nhất thế giới.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đã triển khai các chính sách về thích ứng với biến đổi khí hậu, như cải thiện cơ sở hạ tầng đô thị để giảm thiểu tác động của lũ lụt và gia tăng biến đổi thời tiết. Các thành phố lớn ở Trung Quốc, như Bắc Kinh và Thượng Hải, đã xây dựng các hệ thống thoát nước và công trình bảo vệ biển để đối phó với các hiện tượng mưa lớn và sóng thần. Chính sách "Green Belt and Road Initiative" (sáng kiến vành đai và con đường xanh) của Trung Quốc cũng nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững thông qua việc đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng xanh tại các quốc gia đang phát triển.

2.4. Hoa Kỳ cắt giảm phát thải khí nhà kính và tham gia vào các sáng kiến toàn cầu để ứng phó với biến đổi khí hậu
Hoa Kỳ là một trong những quốc gia đầu tiên cam kết tham gia Hiệp định Paris, đồng thời triển khai các sáng kiến như Quỹ Đầu tư năng lượng sạch để hỗ trợ các quốc gia phát triển trong việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Dưới thời ông Obama, Hoa Kỳ tập trung vào phát triển công nghệ sạch, đặc biệt là trong ngành ô tô, với mục tiêu thúc đẩy sự chuyển đổi sang các phương tiện giao thông điện và tiết kiệm nhiên liệu.

Một trong những bước đi quan trọng nhất trong việc đối phó với biến đổi khí hậu là việc triển khai Clean Power Plan, một kế hoạch nhằm giảm thiểu phát thải khí CO2 từ các nhà máy điện, đặc biệt là những nhà máy sử dụng than đá. Kế hoạch này yêu cầu các tiểu bang phải giảm lượng phát thải khí nhà kính trong ngành năng lượng và chuyển hướng sang sử dụng năng lượng tái tạo, đồng thời áp dụng các công nghệ sạch trong sản xuất điện. Chính quyền Obama cũng đặc biệt chú trọng đến việc thúc đẩy sự chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và tăng cường năng lực năng lượng gió, mặt trời.

Ngoài ra, Hoa Kỳ còn khuyến khích các sáng kiến về phương tiện giao thông sạch. Chính sách hỗ trợ xe điện và các phương tiện tiết kiệm nhiên liệu, như các ưu đãi thuế cho người tiêu dùng và khuyến khích các công ty sản xuất ô tô chuyển sang công nghệ thân thiện với môi trường, đã giúp làm giảm lượng khí thải từ ngành giao thông vận tải.

3. Từ kinh nghiệm quốc tế đến việc vận dụng xây dựng chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn mới ở Việt Nam
Việt Nam đang phải đối mặt với các thách thức ngày càng gia tăng từ biến đổi khí hậu, với những ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt như mực nước biển dâng, lũ lụt, hạn hán và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Để đối phó với những thách thức này, Việt Nam có thể học hỏi từ các quốc gia khác, đặc biệt là Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU), những quốc gia đã thực hiện thành công nhiều chiến lược ứng phó với biến đổi khí hậu.

Từ Nhật Bản, bài học lớn nhất cho Việt Nam là nâng cao năng lực thích ứng và bảo vệ cơ sở hạ tầng. Nhật Bản đã đầu tư mạnh mẽ vào các công trình bảo vệ bờ biển, hệ thống thoát nước và các công trình chống ngập lụt ở các khu vực dễ bị tổn thương. Đồng thời, quốc gia này cũng chú trọng đến việc nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua các chương trình giáo dục về thiên tai và khuyến khích người dân tham gia vào công tác chuẩn bị ứng phó với thiên tai. Việt Nam có thể học hỏi từ Nhật Bản để xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, phát triển các công trình hạ tầng bảo vệ bờ biển và nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ thiên tai.

Từ Hoa Kỳ, Việt Nam có thể học hỏi về phát triển năng lượng tái tạo và ứng dụng công nghệ sạch. Hoa Kỳ đã thực hiện các chính sách mạnh mẽ trong việc chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, như việc triển khai các chương trình khuyến khích sử dụng năng lượng mặt trời và điện gió. Việt Nam có thể áp dụng các chính sách hỗ trợ đầu tư vào năng lượng tái tạo, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp và người dân sử dụng các phương tiện giao thông xanh, như xe điện và phương tiện công cộng thân thiện với môi trường, để giảm thiểu tác động của khí nhà kính và ô nhiễm môi trường.

Trung Quốc đã đạt được nhiều thành công trong phát triển công nghệ năng lượng sạch và ứng dụng công nghệ mới để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ xanh, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp sáng tạo và phát triển các giải pháp công nghệ phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam. Đặc biệt, Việt Nam cần chú trọng đến việc phát triển các công nghệ lưu trữ năng lượng, giúp giải quyết vấn đề không ổn định của năng lượng tái tạo.

Bài học từ Liên minh châu Âu (EU) là tăng cường hợp tác quốc tế và xây dựng chính sách đồng bộ. EU đã triển khai các chính sách và quy định nghiêm ngặt về phát thải khí nhà kính, đồng thời khuyến khích các quốc gia thành viên hợp tác để thực hiện các mục tiêu bảo vệ môi trường. Việt Nam có thể học hỏi EU trong việc xây dựng một hệ thống chính sách rõ ràng về bảo vệ môi trường, đồng thời thúc đẩy hợp tác quốc tế để chia sẻ công nghệ và kinh nghiệm trong ứng phó với biến đổi khí hậu.

Nhìn chung, để ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, Việt Nam cần xây dựng một chiến lược quốc gia toàn diện, kết hợp giữa phát triển năng lượng tái tạo, thích ứng với thiên tai và đổi mới sáng tạo trong công nghệ. Đồng thời, việc tăng cường hợp tác quốc tế, xây dựng cơ sở hạ tầng bền vững và nâng cao nhận thức cộng đồng sẽ giúp Việt Nam đạt được những kết quả bền vững trong công tác bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế.

4. Kết luận
Các quốc gia trên thế giới đã có những chính sách khác nhau để ứng phó với biến đổi khí hậu, nhưng điểm chung là họ đều nhấn mạnh sự cần thiết của hợp tác quốc tế, đổi mới công nghệ và thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo. Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng một số mô hình và sáng kiến này để xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện cụ thể của mình. Việc hợp tác chặt chẽ với các quốc gia khác và tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ sạch là yếu tố then chốt trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và bảo vệ sự phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

Tim Rayner - Andrew Jordan (2016), Climate Change Policy in the European Union, https://oxfordre.com/climatescience/display/10.1093/acrefore/9780190228620.001.0001/acrefore-9780190228620-e-47

Javier Cifuentes‑Faura (2022), European Union policies and their role in combating climate change over the years, https://link.springer.com/article/10.1007/s11869-022-01156-5

Shu Wu (2023), A systematic review of climate policies in China: Evolution, effectiveness, and challenges, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0195925522002967

Hiroshi Ohta - Brendan F.D. Barrett (2023), Politics of climate change and energy policy in Japan: Is green transformation likely?, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2589811623000241

Matthew H.Goldberg (2020), Identifying the most important predictors of support for climate policy in the United States, https://www.cambridge.org/core/journals/behavioural-public-policy/article/abs/identifying-the-most-important-predictors-of-support-for-climate-policy-in-the-united-states/84A5C161B704056947AAC20A571C8CF9

Theo Tạp chí Công Thương