Công nghệ làm nền tảng cho tăng trưởng xanh

Trong cuộc đua toàn cầu hướng tới phát triển bền vững và trung hòa carbon, chuyển dịch năng lượng không còn là lựa chọn mà là mệnh lệnh sống còn. Tuy nhiên, để hành trình này trở thành hiện thực, công nghệ chính là yếu tố quyết định. Những đột phá liên tiếp trong lĩnh vực lưu trữ điện, trí tuệ nhân tạo, quản lý lưới điện thông minh hay sản xuất năng lượng tái tạo đang tạo nên nền tảng vững chắc, giúp các quốc gia tăng tốc chuyển đổi sang mô hình năng lượng xanh, sạch và hiệu quả hơn.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, TS. Nguyễn Sỹ Đăng, Phó Vụ trưởng Vụ Đánh giá và Thẩm định công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, chuyển dịch năng lượng không đơn thuần là sự thay thế các nguồn nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo, mà là một quá trình chuyển biến sâu sắc về công nghệ, tư duy phát triển và cấu trúc xã hội. Định hướng phát triển công nghệ cho chuyển dịch năng lượng trong giai đoạn hiện nay cần đặt trên nền tảng của phát triển bền vững, lấy con người làm trung tâm và ứng dụng linh hoạt các xu hướng công nghệ toàn cầu.

Phó Vụ trưởng cho rằng, các nguyên tắc phát triển bền vững phải là nền tảng xuyên suốt cho mọi lựa chọn công nghệ năng lượng hiện nay. Không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, công nghệ cần đáp ứng yêu cầu tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, giảm chi phí dài hạn và thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, công nghệ phải đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng giữa các vùng miền, tầng lớp dân cư và hỗ trợ quá trình phát triển kinh tế tuần hoàn, xanh và bao trùm.

Bên cạnh đó, công nghệ sẽ không thể phát huy hiệu quả nếu thiếu yếu tố con người. Chính con người là lực đẩy của quá trình đổi mới sáng tạo, là người đưa công nghệ vào thực tiễn và chuyển hóa thành giá trị. Do đó, đầu tư cho giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển năng lực nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng là yêu cầu cấp thiết. Việc này không chỉ giúp làm chủ công nghệ mà còn tạo ra động lực nội sinh cho tăng trưởng xanh.

TS. Đăng cho biết, công nghệ năng lượng ngày nay không chỉ đơn thuần thay đổi cách thức tiêu thụ điện, mà đang âm thầm làm thay đổi cấu trúc xã hội. Sự phát triển của điện mặt trời, xe điện, lưới điện thông minh hay công nghệ lưu trữ năng lượng đã và đang tái định nghĩa không gian sống, phương thức di chuyển, mô hình đô thị hóa và thậm chí là cơ cấu việc làm trong tương lai. Một xã hội thông minh và bền vững là xã hội biết tận dụng công nghệ để kiến tạo tương lai, chứ không chỉ để đáp ứng hiện tại.

“Việc ứng dụng công nghệ mới trong năng lượng đang mang lại những tác động rõ rệt và tích cực cho môi trường. Nhiều công nghệ hiện đại đã giúp giảm mạnh lượng khí nhà kính, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, tăng hiệu suất khai thác, sử dụng năng lượng và góp phần bảo vệ hệ sinh thái”, TS. Đăng nhấn mạnh.

Cũng theo Phó Vụ trưởng, công nghệ năng lượng hiện đại đang tạo ra những chuyển biến tích cực rõ rệt đối với môi trường và hệ sinh thái. Việc ứng dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như năng lượng tái tạo, hệ thống lưu trữ năng lượng, lưới điện thông minh và các công nghệ tiết kiệm năng lượng.

Đồng thời, công nghệ mới giúp tối ưu hóa quá trình khai thác và sử dụng tài nguyên, từ đó giảm lãng phí, kéo dài vòng đời sử dụng năng lượng và giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Điều này không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sống hiện tại, mà còn gìn giữ nguồn tài nguyên quý giá cho các thế hệ tương lai.

“Công nghệ năng lượng, nếu được ứng dụng bài bản và bền vững, sẽ không chỉ là công cụ giảm phát thải, mà còn là chìa khóa để tái định hình mô hình tăng trưởng xanh của quốc gia”, TS. Đăng khẳng định.

Chia sẻ về nghiên cứu công nghệ mới trong năng lượng, Phó Vụ trưởng cho hay, công nghệ mới trong năng lượng có thể thay đổi cách mọi người tiếp cận và sử dụng năng lượng hằng ngày. Ngoài ra, nhiều nhà nghiên cứu đang nỗ lực phát triển công nghệ năng lượng bền vững để cải thiện chất lượng cuộc sống.

“Những công nghệ mới có thể giúp giảm thiểu ô nhiễm và tăng cường hiệu quả năng lượng cho xã hội. Đồng thời, cách mạng công nghiệp 4.0 đang thúc đẩy sự phát triển các công nghệ năng lượng thông minh và bền vững”, TS. Đăng thông tin.

Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Thông tin thêm về tiềm năng hợp tác công nghệ chuyển dịch năng lượng, Phó Vụ trưởng cho biết, trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, sạch, bền vững, Việt Nam có nhiều cơ hội để tăng cường hợp tác công nghệ với các quốc gia, tổ chức quốc tế và khu vực tư nhân nhằm tiếp cận nhanh hơn với tri thức, công nghệ và nguồn lực tiên tiến. Hợp tác quốc tế chính là cầu nối giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách công nghệ và tăng tốc quá trình chuyển đổi năng lượng bền vững.

Theo TS. Đăng, Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ tiên tiến và hợp tác đầu tư để triển khai các dự án thí điểm hoặc mở rộng quy mô công nghệ phù hợp với điều kiện trong nước. Đây không chỉ là cơ hội về mặt kỹ thuật, mà còn là bước đi chiến lược nhằm nâng cao năng lực nội tại và xây dựng thị trường công nghệ năng lượng hiện đại trong nước.

Ngoài ra, hợp tác giữa các nhà nghiên cứu, viện trường, chuyên gia và doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm trong việc phát triển các giải pháp năng lượng hiệu quả, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Thông qua các chương trình đồng nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, các quỹ đổi mới sáng tạo quốc tế Việt Nam có thể chủ động tham gia và đề xuất những giải pháp mang tính bản địa hóa, từ đó vừa làm chủ công nghệ, vừa nâng cao năng lực đổi mới.

Để chuyển dịch năng lượng hiệu quả, việc theo dõi sát sao và phân tích các xu hướng công nghệ toàn cầu là yêu cầu thiết yếu. Việc sớm ứng dụng các xu hướng mới sẽ giúp Việt Nam không chỉ tiêu thụ năng lượng sạch hơn mà còn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghệ năng lượng toàn cầu.

Một trong những yêu cầu cấp bách là tạo dựng được hệ sinh thái hợp tác công nghệ toàn diện, kết nối các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp, hiệp hội, cơ quan quản lý và các đối tác quốc tế. Những liên kết này không chỉ giúp chia sẻ nguồn lực, dữ liệu và giải pháp công nghệ, mà còn giúp đồng bộ hóa các tiêu chuẩn, chính sách và cơ chế khuyến khích phát triển năng lượng bền vững. Việc hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo, khu công nghệ năng lượng xanh, hoặc mạng lưới chuyên gia tư vấn liên ngành sẽ là hạt nhân thúc đẩy chuyển đổi năng lượng một cách đồng bộ và hiệu quả.

Chuyển dịch năng lượng sẽ không thể thành công nếu thiếu đột phá công nghệ. Từ việc giảm lệ thuộc nhiên liệu hóa thạch đến tối ưu hóa năng lượng tái tạo, nền tảng công nghệ hiện đại chính là mạch sống thúc đẩy quá trình chuyển đổi sâu rộng.

Theo Báo Công Thương