Màu nâu đậm của gốm Phước Tích.

7 lần đập đi xây lại lò nung

Đặc trưng của gốm Phước Tích chính là dòng gốm có mật độ đất sét tương đối cao, không tráng men, không tạo hình giống nhau hàng loạt. Gốm được nung bằng phương pháp truyền thống trong 2 ngày 2 đêm. Nhớ lại thời điểm năm 2015, anh Nguyễn Thanh Bảo (38 tuổi) nhận ra xu hướng công nghiệp hóa bắt đầu tác động đến nghề làm gốm. Một thời gian ngắn nhào nặn đất theo khuôn mẫu, cảm giác luẩn quẩn mãi đeo bám anh.

Sau 5 năm kết nối các nghệ nhân cao tuổi trong làng rồi bóc tách từng mẻ gốm, anh Bảo nhận thấy luôn có một nhóm khách hàng ưa chuộng dòng gốm độc đáo này. Gốm Phước Tích có nhiều sắc độ màu khác nhau trên cùng một sản phẩm nên phù hợp với nhóm khách hàng thích cá nhân hóa và trưng bày.

Vẫn là vật liệu đất sét ven sông Ô Lâu, anh Bảo sử dụng máy nén để giảm bớt sức lao động trong khâu lọc tạp chất và tạo khối thô. Vì mật độ đất sét cao nên giai đoạn tạo hình, phơi khô mẻ gốm tốn nhiều thời gian. “Học các nghệ nhân, không nóng vội khi tạo hình gốm Phước Tích, khi thay đổi góc nhìn về tính chất lâu khô của đất, nó cho người thợ bài học kinh nghiệm rằng làm đồ thủ công càng khó, giá trị thu được sẽ càng cao”, anh Bảo cho hay.

Trước kia, đa số các hộ làm gốm ở Phước Tích dùng khí gas để đốt lò nung. Khi đó, gốm thành phẩm không hiện lên màu sắc óng ánh của tro. Lớp màu đó chỉ xuất hiện trên bề mặt gốm khi có ngọn lửa đốt bằng than củi. Từ năm 2020, anh Bảo quyết tâm tìm lại màu sắc đặc trưng cho gốm, kèm theo việc giảm khói bụi từ than củi, giữ sạch cảnh quan môi trường. 7 lần đập đi xây lại chiếc lò nung, sau cùng, chiếc lò nung hai lớp, bên ngoài xây bằng gạch thẻ và đất sét, bên trong phủ một lớp bột thủy tinh đã ra đời. Lớp bột thủy tinh đã giúp mỗi mẻ nung hiệu quả hơn, màu sắc gốm có sự đa dạng.

Cùng với đó, vỏ trấu sau khi phơi khô được ép nén thành dạng ống. Loại chất đốt này có ưu điểm là sinh nhiệt cao, thời gian cháy đượm kéo dài, rất phù hợp khi nung gốm trong 48 giờ. Hơn hết, khói từ vỏ trấu sẽ ít hơn, thích hợp cho đốt lò nung ở khu dân cư.

Mong muốn của khách là mục tiêu sáng tạo

Vừa đóng gói lô gốm để gửi ra một khách hàng ở Hà Nội, anh Phạm Bá Tình (38 tuổi, thợ gốm tại xưởng anh Bảo) cho biết, những đơn đặt hàng từ khách sưu tầm thường đòi hỏi nhiều yếu tố của sản phẩm. Nhóm khách này muốn chiếc lọ, ấm trà, bình hoa họ đặt mua sẽ là phiên bản duy nhất. Họ chấp nhận một sản phẩm vô tình bị cong vênh nếu nó xảy ra hoàn toàn tự nhiên trong quá trình phơi khô, nung trong lò. “Đất sét sông Ô Lâu rất dẻo nên trong quá trình đợi khô bề mặt, gốm có thể bị méo mó, thậm chí co giãn rất lớn. Khách hàng muốn món đồ của họ độc đáo nên anh em thợ chúng tôi lấy đó làm mục tiêu sáng tạo”, anh Tình chia sẻ.

Nhằm mở rộng và quảng bá hình ảnh gốm Phước Tích, anh Bảo kết hợp với ba cửa hàng phân phối ở Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, tại thành phố Huế, anh Bảo hợp tác cùng một số đơn vị bán đồ thủ công như HueViet Organic, HiPs - Quà lưu niệm và đặc sản Huế, tổ chức các phiên workshop trải nghiệm nghề. Mỗi phiên workshop, khách hàng trực tiếp nhào đất, làm sản phẩm và nghe chuyện nghề, chuyện làng Phước Tích. Từ khi tiếp cận khách hàng theo hướng này, cơ sở gốm của anh Bảo dần có một thị trường đầu ra ổn định. Mỗi tháng, xưởng gốm xuất bán khoảng 200 sản phẩm, mang về doanh thu 30 triệu đồng.

Tầm nhìn đến năm 2030, Nguyễn Thanh Bảo nghĩ về câu chuyện mở rộng cơ sở sản xuất gốm, tăng cường vai trò của người thợ, truyền nghề cho thế hệ trẻ. Cùng với đó, ý tưởng đưa du khách về làng, cùng ở cùng làm gốm với người dân địa phương là một định hướng khả thi. Anh tâm niệm, con đường làm nghề gốm theo hướng bảo tồn gắn với cộng đồng sẽ còn nhiều thử thách. Cốt lõi là giữ được linh hồn đặc trưng riêng của gốm Phước Tích cho mai sau.

Anh Nguyễn Thanh Bảo tạo hình sản phẩm gốm Phước Tích.

Theo Báo Nhân Dân