Biến đổi khí hậu do các hoạt động của con người gây ra đang được xác định là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất mà thế giới phải đối mặt. Không chỉ đe dọa hệ sinh thái tự nhiên, biến đổi khí hậu còn gây ảnh hưởng lâu dài đến nền kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp và đời sống của hàng tỷ người dân. Trong nhiều thập kỷ tới, tác động của hiện tượng này sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, đòi hỏi những phản ứng kịp thời và có hệ thống.

Tác động của biến đổi khí hậu có thể dẫn đến những thay đổi sâu rộng về nguồn tài nguyên thiên nhiên, cơ sở hạ tầng, sản xuất nông nghiệp, nước sạch và an ninh lương thực. Để ứng phó hiệu quả, hàng loạt sáng kiến đã và đang được triển khai ở cấp địa phương, quốc gia, khu vực và toàn cầu, trong đó cả khu vực công và tư nhân đều đóng vai trò quan trọng. Các nỗ lực này nhằm mục tiêu giảm nồng độ GHG trong khí quyển, đồng thời xây dựng năng lực thích ứng với các tác động không thể tránh khỏi của biến đổi khí hậu.

Một trong những đòi hỏi cấp thiết hiện nay là cần xây dựng hệ thống công cụ thống nhất, đáng tin cậy để đo lường, giám sát, báo cáo và xác minh phát thải khí nhà kính. Điều này đảm bảo mọi nỗ lực giảm phát thải đều có thể được kiểm chứng, công nhận và đóng góp thực chất vào mục tiêu chung toàn cầu.

Chính vì vậy, tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) đã phát triển bộ tiêu chuẩn ISO 14064 – nay đã được Việt Nam chấp nhận thành TCVN ISO 14064:2025. Bộ tiêu chuẩn này do Bộ Khoa học và Công nghệ công bố gồm ba phần, cung cấp quy định kỹ thuật và hướng dẫn đầy đủ từ cấp tổ chức đến cấp dự án, cũng như quy trình xác minh độc lập.

Việc áp dụng TCVN ISO 14064: 2025 là bước đi phù hợp để đáp ứng lộ trình trung hòa carbon vào năm 2050 theo cam kết tại COP26. Ảnh minh họa
Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 14064-1:2025 

Tiêu chuẩn TCVN ISO 14064-1:2025, tương đương ISO 14064-1:2018, đưa ra yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn để định lượng và báo cáo phát thải và loại bỏ khí nhà kính ở cấp độ tổ chức. Theo đó, các tổ chức cần xác định ranh giới tổ chức và phạm vi báo cáo phát thải, lựa chọn mô hình tổ chức phù hợp để thiết lập hệ thống kiểm kê. Các nguồn phát thải phải được phân loại rõ ràng theo ba phạm vi gồm phát thải trực tiếp từ hoạt động do tổ chức kiểm soát, phát thải gián tiếp từ năng lượng tiêu thụ và các nguồn phát thải gián tiếp khác như vận chuyển, dịch vụ thuê ngoài, chuỗi cung ứng.

Việc đo lường phát thải phải dựa trên phương pháp khoa học, áp dụng hệ số phát thải phù hợp với từng loại khí nhà kính và hoạt động cụ thể. Dữ liệu thu thập phải được ghi chép, lưu trữ và báo cáo theo định dạng tiêu chuẩn, có thể phục vụ cho công tác xác minh độc lập hoặc công bố công khai. Phần 1 của bộ tiêu chuẩn này là nền tảng giúp tổ chức xây dựng hồ sơ phát thải đầy đủ, hướng tới việc lập chiến lược giảm phát thải, trung hòa carbon hoặc tham gia thị trường tín chỉ carbon tự nguyện.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 14064-2:2025

Tiêu chuẩn TCVN ISO 14064-2:2025, dựa trên ISO 14064-2:2019 đưa ra các yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn định lượng, giám sát và báo cáo giảm phát thải hoặc tăng cường loại bỏ khí nhà kính ở cấp độ dự án, áp dụng cho các dự án có mục tiêu giảm phát thải hoặc tăng khả năng hấp thụ khí nhà kính. Các đơn vị thực hiện dự án cần xác định rõ các hoạt động can thiệp dẫn đến thay đổi phát thải như sử dụng công nghệ sạch, cải tiến hiệu quả năng lượng, trồng rừng hoặc chuyển đổi sử dụng đất.

Một bước then chốt trong quy trình này là xác lập đường cơ sở – mức phát thải giả định nếu không có dự án nhằm tính toán chính xác lượng phát thải thực sự được giảm nhờ hoạt động dự án. Hệ thống giám sát, đo lường và báo cáo phải được thiết lập chặt chẽ, đảm bảo dữ liệu thu thập khách quan và phản ánh đúng tác động môi trường.

Ngoài ra, tiêu chuẩn yêu cầu dự án phải chứng minh tính bổ sung, nghĩa là kết quả giảm phát thải không thể đạt được nếu không có dự án; đồng thời đảm bảo không gây tác động gián tiếp tiêu cực như rò rỉ phát thải sang khu vực khác. Việc báo cáo kết quả giảm phát thải cần tuân thủ định dạng minh bạch, phục vụ mục đích thẩm định, chứng nhận tín chỉ carbon hoặc tích hợp vào báo cáo ESG (ESG là viết tắt của Environmental, Social, and Governance — tức là Môi trường, Xã hội và Quản trị doanh nghiệp. Đây là một bộ tiêu chí được dùng để đánh giá hoạt động phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp hoặc tổ chức, bên cạnh các chỉ số tài chính truyền thống). Phần 2 là khung kỹ thuật nền tảng cho các sáng kiến khí hậu quy mô nhỏ đến lớn, từ năng lượng tái tạo đến mô hình nông nghiệp bền vững.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 14064-3:2025

Phần cuối trong bộ tiêu chuẩn, TCVN ISO 14064-3:2025 đưa ra yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn kiểm tra xác nhận và xác nhận giá trị sử dụng các tuyên bố khí nhà kính. Đơn vị xác minh cần đánh giá tính đầy đủ, nhất quán, minh bạch và chính xác của báo cáo, thông qua thu thập bằng chứng, kiểm tra dữ liệu, truy xuất hồ sơ và phân tích rủi ro sai lệch.

Quá trình xác minh có thể cung cấp hai mức đảm bảo là mức đảm bảo cao (reasonable assurance) hoặc mức đảm bảo giới hạn (limited assurance), tùy thuộc vào yêu cầu của bên yêu cầu xác minh. Tiêu chuẩn yêu cầu đơn vị xác minh phải độc lập với tổ chức được xác minh, không có xung đột lợi ích và phải có đủ năng lực chuyên môn.

Báo cáo xác minh cần nêu rõ phạm vi, phương pháp, kết quả và các khuyến nghị nếu có. Đây là phần then chốt giúp tăng độ tin cậy cho các tuyên bố về phát thải hoặc tín chỉ carbon, phục vụ công bố ESG, giao dịch tín chỉ hoặc đánh giá tác động môi trường theo quy chuẩn quốc tế.

Bộ tiêu chuẩn TCVN ISO 14064:2025 là hệ thống công cụ toàn diện, giúp các tổ chức, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước chủ động đo lường, giám sát và xác minh lượng khí nhà kính một cách khoa học và minh bạch.

Việc áp dụng đầy đủ ba phần tiêu chuẩn không chỉ góp phần xây dựng chiến lược phát triển bền vững, mà còn là yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh ngày càng nhiều quốc gia siết chặt chính sách khí hậu và thiết lập cơ chế giá carbon.

Tại Việt Nam, việc áp dụng ISO 14064 là bước đi phù hợp để đáp ứng lộ trình trung hòa carbon vào năm 2050 theo cam kết tại COP26 (Hội nghị lần thứ 26 của Các Bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp quốc về Biến đổi khí hậu). Đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao uy tín, minh bạch ESG, tiếp cận thị trường quốc tế và huy động tài chính xanh. Bộ tiêu chuẩn cũng là công cụ nền tảng trong thiết lập hệ thống giao dịch tín chỉ carbon trong nước, mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp trong nền kinh tế tuần hoàn và phát triển xanh.

Theo ViệtQ