Theo ông Nguyễn Quốc Thập - Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Việt Nam, mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo của nước ta không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn góp phần thực hiện cam kết tại COP26 về phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Điện gió ngoài khơi, điện mặt trời, điện gió trên bờ, cùng các nguồn năng lượng mới như hydro hay amoniac xanh được định hướng phát triển mạnh mẽ. Những giải pháp này vừa bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh quốc phòng, vừa tạo hiệu quả kinh tế và giảm phát thải, thân thiện với môi trường.

TSKH Phan Xuân Dũng - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam khẳng định, khoa học công nghệ chính là “quốc sách hàng đầu”. Kinh nghiệm quốc tế từ Liên minh châu Âu EU, Mỹ, Nhật Bản hay Hàn Quốc đều cho thấy, việc đầu tư vào công nghệ pin lưu trữ thế hệ mới, điện gió ngoài khơi hay hydro xanh đã giúp các nền kinh tế lớn dẫn dắt xu thế, đồng thời giảm phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu. Đây cũng chính là bài học để Việt Nam tạo ra lợi thế cạnh tranh mới trên bản đồ kinh tế toàn cầu.

Nhìn vào thực tế, lợi thế tự nhiên của Việt Nam là rất lớn: nguồn gió dồi dào, bức xạ mặt trời cao và vị trí địa chiến lược trong chuỗi cung ứng. Nếu tận dụng tốt, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành điểm đến của dòng vốn đầu tư quốc tế trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Đón đầu xu hướng, Tập đoàn T&T đã phát triển hơn 10 dự án năng lượng, với tổng công suất vận hành lũy kế (đã vận hành và đang xây dựng) đạt hơn 3.000 MW và dự kiến nâng lên khoảng 16.000-20.000 MW vào năm 2035, tập trung chủ yếu ở các dự án năng lượng tái tạo. Không chỉ dừng ở sản xuất điện, T&T còn đầu tư vào lĩnh vực pin lưu trữ để chủ động nguồn cung, hướng đến chiếm lĩnh 30-40% thị phần nội địa vào năm 2026, đồng thời mở rộng sang xuất khẩu.

Trong khi đó, Công ty Rạng Đông lại chọn hướng đi khác khi tập trung phát triển các sản phẩm chiếu sáng tiết kiệm năng lượng như đèn LED hiệu suất 170-190 lumen/watt, đèn năng lượng mặt trời, hệ thống điện áp mái. Cùng với đó, doanh nghiệp này còn ứng dụng IoT và AI để xây dựng giải pháp nhà thông minh, giúp tiết kiệm thêm 30-40% năng lượng mà vẫn đảm bảo tiện nghi.

Những nỗ lực này cho thấy khu vực tư nhân đang trở thành lực lượng tiên phong trong chuyển dịch năng lượng, góp phần hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng "0".

TS Nguyễn Anh Tuấn - Ủy viên thường trực Ban Chấp hành Hiệp hội Năng lượng Việt Nam nhấn mạnh, để tạo niềm tin cho nhà đầu tư, điều quan trọng nhất là ổn định và minh bạch hóa khung chính sách. Cần có cơ chế giá điện rõ ràng, cơ chế đấu giá cạnh tranh minh bạch, đồng thời hoàn thiện tiêu chuẩn phân loại xanh quốc gia để định hướng dòng vốn.

Sức ép từ quốc tế cũng là động lực buộc Việt Nam phải thay đổi nhanh hơn. Cơ chế CBAM của EU áp thuế carbon lên các sản phẩm sắt thép, xi măng, phân bón… chính là ví dụ rõ ràng. Nếu doanh nghiệp trong nước không nhanh chóng chuyển đổi công nghệ xanh, sản phẩm sẽ khó cạnh tranh và chịu chi phí cao khi xuất khẩu.

Bài học từ Hàn Quốc cho thấy vai trò quan trọng của Nhà nước trong giai đoạn đầu. Ông Kim Gyeng Chul - Tổng Giám đốc VINA Tech, Enersol cho rằng, cơ chế “Người mua đầu tiên” có thể áp dụng tại Việt Nam, theo đó Chính phủ đứng ra bảo đảm đầu ra cho công nghệ mới thông qua các dự án PPP (Public – Private Partnership). Điều này giúp giảm rủi ro cho nhà đầu tư, thúc đẩy thương mại hóa công nghệ năng lượng tái tạo nhanh hơn.

Chuyển đổi xanh không chỉ là câu chuyện năng lượng mà còn là xu thế toàn diện trong nhiều ngành kinh tế. Ngành dệt may, thủy sản, nông nghiệp hay giao thông vận tải đều đã bắt đầu tích hợp mục tiêu phát thải thấp. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều trang trại bò sữa và cánh đồng lúa đã đưa mục tiêu “xanh hóa” vào sản xuất. Tại TP. Hà Nội, TP. HCM, quá trình điện khí hóa phương tiện giao thông công cộng cũng đang được đẩy mạnh.
Ở cấp độ quốc gia, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định. Để làm chủ công nghệ năng lượng mới, Việt Nam cần chính sách khuyến khích đào tạo kỹ sư, nhà nghiên cứu, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp cận và chuyển giao công nghệ. Đây chính là “nền móng mềm” để đất nước không chỉ nhập khẩu, mà còn sáng tạo công nghệ năng lượng xanh của riêng mình.

Trong bối cảnh các thị trường lớn ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường, năng lực xanh sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp Việt Nam hội nhập bền vững, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.