Từ đống tro tàn nô dịch

Trước Cách mạng Tháng Tám, nền Công Thương Việt Nam rơi vào cảnh “nô dịch” gần một thế kỷ dưới ách thống trị của thực dân Pháp. Trong Bản Tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến tận xương tủy, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều. Chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu. Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý, làm cho dân ta, nhất là dân cày và dân buôn, trở nên bần cùng. Chúng không cho các nhà tư sản ta ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn...”.

Nhưng lịch sử đã sang trang, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mang lại cho dân tộc Việt Nam một nền Công Thương độc lập, lần đầu tiên được xây dựng trên nền tảng “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.

Chỉ vài ngày sau khi Chính phủ lâm thời ra đời, ngày 28/8/1945, Bộ Kinh tế - tiền thân của Bộ Công Thương ngày nay được thành lập. Đến ngày 14/5/1951, Bộ Kinh tế được đổi tên thành Bộ Công Thương. Sau này, Thủ tướng Chính phủ đã chọn ngày 14/5 hàng năm là Ngày truyền thống ngành Công Thương Việt Nam (Quyết định 1418/QĐ-TTg, ngày 20/10/2008).

Sự kiện đó khẳng định vị thế của ngành Công Thương trong sự nghiệp kiến quốc, là một trong những trụ cột quan trọng để kiến tạo nền kinh tế độc lập, tự cường.

Ngành Công Thương vươn mình cùng đất nước

Ngay từ những ngày đầu giành độc lập, nền Công Thương non trẻ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã đứng trước muôn vàn khó khăn. Công nghiệp khai thác chỉ còn hoạt động ở mức 1/10 so với trước, công nghiệp chế biến gần như tê liệt, tiểu thủ công nghiệp đình đốn, hàng hóa khan hiếm. Nội thương, ngoại thương đều bị ngưng trệ; giao thông vận tải ách tắc vì phương tiện, xăng dầu và phụ tùng hầu hết nằm trong tay người Pháp. Thậm chí, ô tô khách, ô tô tải buộc phải chạy bằng khí than củi (gazogene). Hàng hóa thiết yếu giữa Bắc – Nam không lưu thông: than từ miền Bắc không vào được miền Nam, gạo miền Nam không ra được miền Bắc. Giá cả leo thang chóng mặt, đời sống nhân dân lao đao.

Trong tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Chính phủ cách mạng đã áp dụng nhiều giải pháp linh hoạt, sáng suốt. Một mặt, khuyến khích giới Công Thương trong nước phát huy lòng yêu nước, đem tài lực, vật lực phục vụ ích nước lợi nhà. Mặt khác, khôn khéo duy trì cho các công ty tư bản Pháp và nước ngoài tiếp tục kinh doanh dưới sự kiểm soát, nhằm tránh xáo trộn đột ngột và giữ cho nền kinh tế non trẻ không rơi vào khủng hoảng toàn diện.

Với công nghiệp quốc doanh, Nhà nước đã ra hàng loạt sắc lệnh quan trọng: hủy bỏ đặc quyền khai thác mỏ của thực dân Pháp, giành lại quyền quản lý cho Chính phủ; khẩn trương khôi phục các mỏ than Hòn Gai, Phấn Mễ, Tĩnh Túc; phục hồi Nhà máy Cơ khí Trường Thi, Nhà máy Giấy Đáp Cầu; tiếp quản tuyến đường sắt Hải Phòng – Vân Nam. Đây là bước đi khởi đầu cho sự hình thành khu vực quốc doanh trong nền kinh tế.

Trong lĩnh vực công nghiệp tư doanh, nhiều doanh nghiệp của người Việt ra đời, sản xuất các mặt hàng thiết yếu như xà phòng, sơn, thay thế sản phẩm nhập khẩu. Nhà nước cũng cho phép tư nhân tham gia khai thác mỏ, điển hình là việc cấp phép cho ông Đỗ Long Giang khai thác than ở Hòn Gai năm 1946. Tiểu, thủ công nghiệp được khuyến khích phục hồi, được hỗ trợ vốn và nguyên liệu, góp phần đa dạng nguồn hàng và tăng thu nhập cho người lao động.

Đối với tư bản Pháp và nước ngoài, Chính phủ chủ trương tiếp quản có chọn lọc những cơ sở trọng yếu như điện, nước, luyện kim, vô tuyến điện… để đảm bảo an ninh – quốc phòng, đồng thời cho phép các xí nghiệp còn lại tiếp tục hoạt động dưới sự giám sát. Chính sách mềm dẻo này giúp duy trì sản xuất, giữ công ăn việc làm cho công nhân và ổn định đời sống nhân dân.

Với thương nghiệp, hàng loạt sắc lệnh, nghị định đã phá bỏ độc quyền, khơi thông lưu thông hàng hóa, xóa bỏ hạn chế kinh doanh dưới thời Pháp – Nhật. Thóc gạo, nguyên liệu sản xuất được tự do buôn bán; tình trạng đầu cơ, tích trữ bị nghiêm cấm. Chính phủ còn khuyến khích thành lập Hội thương gia Việt Nam, Phòng Thương mại Việt Nam, tạo nền tảng cho giới doanh nhân dân tộc góp sức vào công cuộc kiến thiết quốc gia.

Chỉ trong 16 tháng đầu (2/9/1945 – 19/12/1946), dù đối mặt muôn vàn gian khó, chính quyền cách mạng non trẻ đã đạt được những thành tựu kinh tế quan trọng: khai thông sản xuất, khôi phục giao thương, phát triển tiểu thủ công nghiệp, hình thành khu vực quốc doanh, duy trì công ăn việc làm, bảo đảm đời sống dân sinh. Quan trọng hơn, tinh thần đại đoàn kết dân tộc, từ nông dân, công nhân đến giới công thương đã được khơi dậy mạnh mẽ, tạo nguồn lực nội sinh quý báu cho sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc lâu dài.

Những thành quả trên mặt trận Công Thương trong giai đoạn đầu độc lập đã không chỉ góp phần củng cố chính quyền cách mạng, bảo vệ thành quả của Cách mạng Tháng Tám, mà còn đặt nền móng vững chắc cho sự nghiệp xây dựng và phát triển ngành Công Thương Việt Nam suốt 80 năm qua.

Hôm nay, từ trong những gian nan đã hóa thành vinh quang, chúng ta càng thấm đẫm giá trị bất diệt của hai chữ “độc lập”, càng tự hào về ngành Công Thương Việt Nam, biểu tượng của ý chí kiên cường, sức sáng tạo và khát vọng vươn lên, luôn song hành cùng dân tộc trên hành trình dựng xây và bảo vệ non sông.

Theo Báo Công Thương